Lợi cho dân, tiện cho việc quản lý

Tại phiên họp, Thủ tướng Chính phủ cho rằng đất của người dân đã có quyền sử dụng nên họ có quyền xây dựng. Không chỉ vậy, mảnh đất đã được quy hoạch chi tiết về chiều cao, tỷ lệ cây xanh, mật độ xây dựng, khoảng cách giữa các nhà với nhau, khoảng cách với vỉa hè. Tất cả đã có quy định nên không việc gì phải đi xin giấy phép xây dựng. UBND xã phường phải đi kiểm tra xem người dân có xây đúng không.

ẢNH: ĐÌNH SƠN

Thực tế hiện nay theo luật sư Trần Minh Cường, Đoàn luật sư TP.HCM, mỗi lần nộp hồ sơ xin giấy phép xây dựng cho nhà ở riêng lẻ, người dân phải mất khoảng 1 tháng. Họ cũng phải tốn kém nhiều tiền bạc, trung bình chi phí trên 10 triệu đồng cho các bản vẽ thiết kế và nhiều chi phí không tên khác. Hơn nữa, không phải ai cũng rành thủ tục để tự đi xin cấp phép, tại các đô thị lớn, đại đa số người dân phải thuê "cò" thủ tục nhà đất, tốn thêm hàng chục triệu đồng.

Trong khi đó, nhiều bản vẽ chỉ mang tính chất đối phó, vẽ cho có để làm thủ tục xin phép xây dựng, thực tế thi công rất khác, xây dựng sai so với giấy phép xây dựng. Những vi phạm thường thấy là bít lỗ thông tầng, khoảng lùi phía sau thường được tận dụng để xây thêm nhà vệ sinh... "Mỗi ngày mỗi quận huyện có hàng trăm căn nhà phố xây dựng thì cơ quan chức năng cũng không đủ người và không đủ chuyên môn để kiểm tra, thẩm định. Điều này cũng làm phát sinh cơ chế xin - cho, thậm chí có tiêu cực. Chính vì vậy, việc bỏ cấp giấy phép xây dựng sẽ giúp người dân bỏ đi được rất nhiều thủ tục phiền hà, đỡ tốn một khoản chi phí, đỡ tốn thời gian và hạn chế nhiều tiêu cực", luật sư Cường nói.

Cũng theo ông Cường, trừ một số trường hợp được miễn, việc xin cấp phép xây dựng hiện là quy định bắt buộc đối với hầu hết công trình xây dựng, từ nhà ở riêng lẻ, công trình dân dụng, công nghiệp, cao ốc… Do đó, tiến tới bỏ giấy phép xây dựng cho nhà ở riêng lẻ là điều cần làm ngay để giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân; tạo điều kiện cho việc xây dựng, cải tạo nhà cửa linh hoạt hơn, tránh tình trạng xin - cho gây nhũng nhiễu, tiêu cực.

Kiến trúc sư Trần Tuấn phản ánh thực tế đang có tình trạng nhà thầu làm theo yêu cầu của chủ nhà, dẫn đến xây dựng sai giấy phép. Thậm chí, sau khi hoàn công lại làm thêm hạng mục khác ngoài giấy phép. Tình trạng này còn có sự tiếp tay của cán bộ quản lý xây dựng, địa chính từ cấp phường, xã đến quận huyện và thanh tra Sở Xây dựng. Trong khi đó, ở nhiều nước đã trao quyền cho chủ nhà và nhà thầu tự quyết định dựa trên các chỉ tiêu quy hoạch được duyệt. Nhà thầu nắm quy hoạch, pháp lý và hướng dẫn người dân xây dựng nhà đúng như thiết kế. 

Nếu xây dựng sai phép, nhà thầu sẽ bị rút giấy phép hoạt động. Ngược lại người dân bỏ tiền, đưa ra ý tưởng và nhà thầu sẽ thiết kế, xây dựng và hoàn công rất nhanh. Vì vậy, tại các thành phố lớn có quy hoạch bài bản, bỏ thủ tục xin phép xây dựng là điều nên làm để đỡ phải rườm rà, rắc rối, hành người dân. "Nhưng phải có quy chuẩn, nguyên tắc, kiểm tra rõ ràng. Một số nước tiên tiến đã bỏ cấp phép xây dựng và chuyển sang mô hình thông báo xây dựng hoặc kiểm tra sau xây dựng thay vì kiểm trước", kiến trúc sư Trần Tuấn dẫn chứng.

Trong quy hoạch 1/500 đã đầy đủ, không cần thêm giấy phép xây dựng

Từng có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, các bộ ngành kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Quy hoạch đô thị, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, cũng đề xuất miễn cấp phép xây dựng đối với nhà riêng lẻ trên địa bàn TP.HCM. Bởi việc xin phép xây dựng tại các đô thị lâu nay vẫn là thủ tục làm mất nhiều thời gian, công sức của người dân. Hiện nay, quy định người dân muốn được miễn cấp phép xây dựng thì khu đất phải nằm trong các đồ án quy hoạch 1/500. Trong khi đó, đến nay tại TP.HCM chỉ những dự án bất động sản mới có quy hoạch 1/500, còn quy hoạch 1/2.000 vẫn chưa được phủ kín.

"Một trong những khâu yếu và bất cập hiện nay là việc điều chỉnh quy hoạch chi tiết phân khu tỷ lệ 1/2.000, quá trình thẩm định, phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 rất rắc rối. Nên bỏ cấp phép xây dựng là điều đúng đắn bởi trong quy hoạch chi tiết 1/500 gần như đã thể hiện đầy đủ khoảng lùi, tầng cao, thiết kế căn nhà. Những công trình xây dựng thuộc dự án đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được phê duyệt và đã được cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định thiết kế xây dựng. Công trình xây dựng nhà ở đơn lẻ của cá nhân, hộ gia đình tại các khu vực đô thị đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thiết kế đô thị được phê duyệt thì kiến nghị nên miễn cấp giấy phép xây dựng. Điều này nhằm góp phần giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với một số công trình quy mô nhỏ, đơn giản hoặc đã được nhà nước kiểm soát về quy hoạch, thiết kế xây dựng. Điều này cũng phù hợp với chủ trương cắt giảm thủ tục hành chính, tinh giản bộ máy hiện nay", ông Châu kiến nghị.

Thực tế tại TP.HCM, nhiều ý kiến đề xuất nên bỏ xin cấp phép xây dựng bởi năm 2021, UBND TP đã phê duyệt quy chế quản lý kiến trúc trên địa bàn (được ban hành kèm Quyết định 56). Quy chế đã quy định rõ về mật độ xây dựng, tầng cao, chiều cao, khoảng lùi, các bộ phận kiến trúc công trình như ban công, mái che thang, ô văng, mái đón, tầng hầm, tầng lửng cho từng tuyến đường, từng ô phố. Do vậy, nên miễn hoặc giảm bớt giấy phép với nhà ở riêng lẻ tại vùng nông thôn hoặc khu vực đã quy hoạch ổn định. Thay vì tiền kiểm, cơ quan chức năng sẽ tiến hành hậu kiểm. Nếu xây dựng không đúng chỉ tiêu quy hoạch, căn nhà sẽ bị cưỡng chế phần xây dựng sai phép và không cho hoàn công, cấp sổ hồng.